Cơn thiếu máu não thoáng qua: Nguyên nhân & cách ngăn ngừa

Cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?

Cơn thiếu máu não thoáng qua tuy chỉ xuất hiện trong vài phút rồi biến mất nhưng nó có thể là dấu hiệu cảnh báo về các nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng khác. Nhận biết được các dấu hiệu của thiếu máu não thoáng qua sẽ giúp bạn có cơ hội ngăn chặn sớm tình trạng đột quỵ có thể xảy ra trong tương lai.

Cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?

Cơn đau đầu do thiếu máu lên não thoáng qua (TIA – transient ischemic attack) xảy ra khi một phần của não bị thiếu lưu lượng máu tạm thời. Tình trạng này có các triệu chứng giống đột quỵ nhưng chỉ kéo dài trong khoảng thời gian ngắn, thường là dưới 1 giờ và không để lại di chứng. Thiếu máu não thoáng qua có thể cảnh báo về nguy cơ đột quỵ sau đó. Trung bình, cứ 3 người gặp cơn thiếu máu não thoáng qua thì sẽ có 1 người bị đột quỵ. Do đó, bạn cần điều trị càng sớm càng tốt sau khi gặp phải tình trạng này vì đây chính là cơ hội để ngăn chặn đột quỵ trong tương lai.

Triệu chứng thiếu máu não thoáng qua

Các cơn đau đầu thiếu máu não thoáng qua thường kéo dài vài phút. Hầu hết các dấu hiệu sẽ biến mất trong vòng một giờ, hiếm khi các triệu chứng này kéo dài đến 24 giờ. Các dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng này khá giống với đột quỵ.

Thiếu máu não thoáng qua được chia làm hai thể là xuất huyết não và nhồi máu não với 2 loại triệu chứng chủ yếu là triệu chứng điển hình và không điển hình.

Triệu chứng điển hình bao gồm:

Cảm giác nặng ở cánh tay, chân
Làm rớt đồ vật đang cầm trên tay
Thay đổi dáng đi, mất đồng bộ phối hợp trong vận động
Thay đổi về cảm giác, tê rần, kiến bò
Rối loạn giọng nói, nói khó, lộn xộn, sai lệch, không nói được
Mất thăng bằng, chóng mặt bản thân quay hoặc đồ vật xung quanh quay

Triệu chứng không điển hình bao gồm:

Cơn choáng, ngất xỉu
Bần thần
Nhức đầu nhẹ
Quên thoáng qua
Nôn, buồn nôn
Co giật
Liệt mặt, đau ở mắt, méo miệng

Nguyên nhân gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua thường xảy ra do các cục máu đông làm tắc nghẽn động mạch, khiến việc cung cấp máu cho não bị gián đoạn. Khi không có đủ lượng máu, não sẽ bị thiếu oxy và không thể hoạt động như bình thường, gây ra các triệu chứng kể trên. Sau khi cục máu tan ra, các triệu chứng sẽ biến mất.

Cục máu đông có thể là kết quả của xơ vữa động mạch, rối loạn nhịp tim… Chúng có thể hình thành bất cứ nơi nào trong cơ thể bạn và trôi nổi cho đến khi bị mắc kẹt ở các động mạch.

Đôi khi, cơn thiếu máu não thoáng qua xuất hiện do việc tụt huyết áp mạnh khiến lưu lượng máu lên não bị giảm.

Những yếu tố nguy cơ của thiếu máu não thoáng qua

Có nhiều yếu tố tác động đến cơn thiếu máu não thoáng qua như: tuổi tác, do di truyền, lối sống…

Những người có nguy cơ gặp phải tình trạng này:

Người có thành viên trong gia đình mắc bệnh tim mạch, đã từng bị thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ
Người từng bị thiếu máu não thoáng qua trước đó có nguy cơ tái phát cao gấp 10 lần người bình thường.
Người trên 55 tuổi, tỷ lệ mắc ở nam giới cao hơn nữ giới
Người bị béo phì
Người mắc các bệnh tăng huyết áp, bệnh van tim, suy tim, đái tháo đường, cholesterol trong máu cao…
Người hút thuốc lá, uống rượu bia, sử dụng chất kích thích
Người mắc bệnh hồng cầu hình liềm dễ bị thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ do các tế bào máu hình liềm mang ít oxy hơn và cũng có xu hướng dễ bị mắc kẹt trong các thành động mạch, cản trở lưu lượng máu đến não.

Cách xử trí cơn thiếu máu não thoáng qua

Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua tương tự như triệu chứng của đột quỵ nhưng lại không kéo dài. Hầu như chúng sẽ biến mất trong vòng từ 10 đến 20 phút.

Khi bệnh nhân bị thiếu máu não thoáng qua với các triệu chứng choáng nhẹ, mất thăng bằng… thì bạn nên để bệnh nhân ở một mặt phẳng thông thoáng. Tháo bớt quần áo, nới lỏng hoặc tháo áo khoác, cà vạt, thắt lưng… Để đầu thấp cho máu lưu thông lên não được dễ dàng. Bệnh nhân sau khi tỉnh táo thì nên uống nước, sữa, ăn cháo loãng rồi nằm nghỉ để hồi phục.

Trong trường hợp bệnh nhân lơ mơ, ngất xỉu và có dấu hiệu nôn ói, hãy đặt bệnh nhân ở tư thế nằm nghiêng an toàn, không nên để bệnh nhân nằm ngửa vì sẽ làm lưỡi bị tụt xuống, làm lấp tắc đường thở từ đó dẫn đến suy hô hấp. Các bước thực hiện:

Cho nạn nhân nằm ngửa, một tay đặt vuông góc, hướng lên, lòng bàn tay ngửa.
Co chân ở bên còn lại, vắt tay cùng bên với chân sang vai bên kia rồi lật nạn nhân sang một bên, lấy tay gối lên đầu bệnh nhân.
Tay kia để vuông góc với thân giúp bệnh nhân thông thoáng đường thở.
Sau đó đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế chuyên khoa để được điều trị.

Trong điều trị cơn thiếu máu não thoáng qua cần tuân thủ và thực hiện theo nguyên tắc FAST, có nghĩa là:

F- Face (mặt): Yêu cầu bệnh nhân cười; kiểm tra để phát hiện nếu một bên mặt rũ xuống.
A- Arms (tay): Yêu cầu bệnh nhân đưa cả hai tay lên; kiểm tra để phát hiện nếu một tay rơi xuống.
S- Speech (nói chuyện): Yêu cầu bệnh nhân lặp lại một câu đơn giản; kiểm tra để phát hiện nếu nói khó khăn, không trôi chảy và kiểm tra sự lặp lại chính xác câu.
T – Time (thời gian): Nếu bệnh nhân có bất kỳ triệu chứng nào của các triệu chứng này, nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện hoặc gọi cấp cứu.

Các phương pháp chẩn đoán và điều trị thiếu máu não thoáng qua

1. Chẩn đoán thiếu máu não thoáng qua

Bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên tiền sử bệnh và khám sức khỏe của bạn. Chụp CT hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) để tìm dấu hiệu bất thường ở não. Các xét nghiệm khác có thể bao gồm kiểm tra đồ thị động mạch cổ để tìm khối chặn và đo điện tâm đồ để tìm kiếm dấu hiệu của các huyết khối ở tim có thể di chuyển đến não.

2. Điều trị cơn thiếu máu não thoáng qua

Khi bác sĩ đã xác định được nguyên nhân gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua, mục tiêu điều trị được đặt ra là khắc phục sự bất thường và ngăn ngừa đột quỵ.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này, bác sĩ có thể tiến hành điều trị bằng các phương pháp:

Kê các loại thuốc như thuốc chống tiểu cầu, thuốc chống đông máu để ngăn ngừa cục máu đông
Phẫu thuật động mạch cảnh để loại bỏ các xơ vữa động mạch, cải thiện lưu thông máu.
Thủ thuật nong mạch vành bằng cách đặt stent bên trong động mạch, tại điểm thu hẹp để cải thiện lưu lượng máu đến não.

Phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua

Biết được các yếu tố rủi ro và xây dựng cho bản thân một lối sống lành mạnh là cách tốt nhất mà bạn có thể làm để ngăn ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua:

Ngừng hút thuốc sẽ làm giảm nguy cơ mắc thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ.
Cắt giảm cholesterol và chất béo trong chế độ ăn uống của bạn, đặc biệt là chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Điều này có thể làm giảm sự tích tụ các mảng bám trong động mạch.
Ăn nhiều trái cây và rau quả vì những thực phẩm này có chứa các chất có thể ngăn ngừa thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ như kali, folate và chất chống oxy hóa.
Hạn chế muối trong thực phẩm có thể giúp làm giảm huyết áp nếu bạn bị huyết áp cao. Ăn ít muối có thể không ngăn ngừa tăng huyết áp nhưng ăn nhiều muối có thể làm tăng huyết áp.
Nếu bạn bị huyết áp cao, tập thể dục thường xuyên là một trong số ít cách giúp bạn hạ huyết áp mà không cần thuốc.
Hạn chế uống rượu, bia.
Duy trì cân nặng khỏe mạnh bằng chế độ ăn kiêng và tập thể dục có thể làm giảm huyết áp và cải thiện mức cholesterol.
Kiểm soát bệnh tiểu đường bằng chế độ ăn uống, tập thể dục, kiểm soát cân nặng và khi cần thiết là dùng thuốc.